Павле Воскопулос Филипов (ПВ) од партијата на Македонците во Грција „Виножито”, познат застапувач на правата на Македонците во Грција, во интервју за Институтот за комуникациски студии (ИКС), вели дека за националните прашања во Грција решава „длабоката држава“ и оти, ако има позитивна клима во општеството, тогаш дека останатото во доменот на правата ќе зависи од самото македонско малцинство.
ИКС: Кое име претпочитате да го употребуваме за време на овој разговор: Македонија, или „с“.Македонија?
ПВ: Нема никаков проблем кога станува збор за државноста, кога станува збор за држава значи Македонија е држава. А во Грција е само регион. Не е проблем, бидејќи ние се разбираме. На други средби на рамниште на политичари се употребуваат официјалните имиња на државите.
ИКС: Дали со Преспанскиот договор се смени нешто на подобро за македонското малцинство во Северна Грција?
ПВ: Преспанскиот договор е важен за билатералните односи меѓу Републиката и Грција и за патот на македонската држава кон европските структури. За македонското население тука, за малцинството, сè зависи од однесувањето на државата во која живееме, и секако од апетитите и свеста на припадниците на македонското малцинство. Преспанскиот договор е позитивен за односите меѓу двете држави, но не е поврзан и не може да биде поврзан со свеста и начинот за тоа што го бара македонското малцинство во Грција.
ИКС: Во Македонија силно одекна веста за регистрацијата на невладината организација Центар за македонски јазик.
ПВ: Ова сега беше некој вид испит, дури и на јазично ниво како ќе реагира грчката држава кога после Преспанскиот договор, јавно го призна македонскиот јазик. Одлуката е позитивна инспирација за посвесните Македонци, дури и на рамниште на интернет, што ќе биде и како ќе биде натаму.
ИКС: Во Статутот на невладината организација Центар за македонски јазик имате наброено повеќе цели, меѓу другото и изучување на македонски јазик, потоа барање да се воведе изучувањето на македонскиот јазик во наставата на основните и средните училишта во Грција итн. Можете ли да ги исполните овие амбициозни цели со оглед на проблемите, со кои се соочуваше македонската заедница во Грција во минатото?
ПВ: Ако има желба во иднина и следните чекори да се изучува на посериозно ниво македонскиот јазик, ќе има напредок. Тоа зависи од односот кон македонскиот јазик од припадниците на малцинството: дали свеста е на тоа високо ниво за да бара и сака од една страна, и од друга страна, дали грчката држава и националната политика, кога станува збор за почитување на малцинските права, конкретно за барање за малцинските јазици, ќе направи реформи за да може во основните училишта да се изучува македонскиот јазик. Немаме индикации дека се прават реформи во грчката политика во насока на почитување на јазиците на малцинствата. Има дискриминација, јазикот не се почитува, ниту е во образовниот систем. Македонци, од тие средини, од тие македонски села, од тие македонски семејства, кај кои македонската свест е на повисоко ниво, во локалните средини ќе сакаат да го изучуваат македонскиот јазик. Но, ќе се види тоа во иднина.
ИКС: Ќе има интерес кај помладите генерации да го изучуваат македонскиот јазик?
ПВ: Зависи од нивото на македонската свест во секоја средина. Самите се освестивме, што е добро и за македонштината. Ама има и некои македонски фамилии, кои се целосно асимилирани, кои не ги интересира тоа.
ИКС: Кога велите асимилирани, колку тоа се случило под притисок, а колку самите семејства нашле свој интерес да ја прифатат политиката на Грција?
ПВ: Знаеме што и колку беше мачно во минатите децении. Позната е во Грција и граѓанската војна и после граѓанската војна, и како трпеле и како се поделиле македонски фамилии, и колку беше тешко дури и јавно да се изјаснуваш дека си Македонец или јавно да зборуваш македонски јазик, и да зборуваш за малцински права и слично. Сега можеме малку послободно да зборуваме и послободно да мислиме.
ИКС: При регистрацијата на невладината Центар за македонски јазик, првпат во судската документација на грчката држава е впишан зборот македонски јазик. Што значи тоа за Македонците овде?
ПВ: Тоа е навистина првпат висок грчки орган како што е грчкото судство да реши позитивно за едно толку важно прашање. Но, тоа е на локално ниво. Има реакции од националистички организации и движења и ќе се знае во следниот период дали ќе стојат на таа одлука. Тоа ќе се види. Затоа што во Грција за малцинските прашања нема независно судство. Решаваат „длабоката грчка држава” и нејзините органи. Во овој случај и за јазикот што за првпат грчки суд јасно и чисто призна македонски јазик, ќе се решава по поднесените приговори. Со чисто и јасно спомнат македонски јазик е првпат суд да реши позитивно. Ќе видиме во следниот период, бидејќи веќе има реакции и приговори до судот за регистрацијата.
ИКС: Кој поднел приговор против решението на судот?
ПВ: Почнале да реагираат ултранационалистички движења, како што е Macedonian, движења од Австралија, од Канада, една мала партија, чиј лидер е ултранационалист, потоа Златна зора која е веќе незаконска партија, но сепак планираат да демонстрираат. Но, не е исто како што беше пред 10, 20 или 30 години кога таква судска одлука беше неможна. Во јануари и февруари 2023 година ќе се решава по поплаките што ги поднесоа адвокатите на овие движења и на овие ултранационалистички организации. Тогаш ќе видиме дали навистина грчкото судство отвара нова страница.
ИКС: Колку брои македонското малцинство во Грција и каде е распространето?
ПВ: Само на културно и на јазично ниво можеме да зборуваме дека станува збор за околу 500 села, кои се сите во северна Грција. Има и мешани села, од Лерин до Драмско, па појужно, ги знам регионите, а ние имаме членови и овде и таму и долу. Не можеме да определиме бројка, бидејќи нема пописи, дури ни на јазично ниво.
ИКС: На веста за регистрацијата на невладината организација Центар за македонски јазик поранешниот премиер Зоран Заев им се заблагодари на поранешниот грчки премиер Алексис Ципрас и на сегашниот Мицотакис, а „Виножито” не ја спомна. Дали тоа ве разочара?
ПВ: Правата на едно национално малцинство не зависат од соседната држава. Ние сме граѓани во Грција. И да не постоеше македонска независна држава, треба самата Грција да ги почитува своите граѓани, и правата на малцинството во својата територија. На културно, на јазично рамниште ние сме ист народ, и вие што живеете во Републиката и ние што живееме во Грција, Македонците што се во Бугарија, Македонците во Албанија, сè е тоа со истата македонска национална свест и на ниво на јазик и култура, но со различни дијалекти. Но, има една разлика: ние сме граѓани во Грција, вие сте граѓани во независна македонска држава, Македонците во Бугарија се граѓани во Бугарија, итн. Ние, Македонците дејствуваме како лек на грчкиот остар национализам, што со децении се спроведува во нашите региони.
