Познатиот теолог архимандрит Кирил (Говорун) на својот профил објави: „Од сигурни извори дознав дека едно од барањата што Путин му ги пренел на Трамп е протерување на Вселенската патријаршија од Истанбул“. Информацијата не е потврдена од други извори, но веќе предизвика контроверзии на социјалните мрежи.
„Религиозниот елемент“ е важен дел од политиката на Кремљ, кој продолжува да се претставува како „бранител на Руската православна црква во Украина“ – како што официјално се нарекува Украинската православна црква. Прекинувањето на „ограничувањата“ против УПЦ од страна на Киев е една од точките во рускиот план за прекин на огнот предложен во Истанбул. Со „одбрана на канонската црква“, Путин го оправда и влегувањето на руската армија во Украина пред три години.
Руската политика во текот на 20. век – како во царска Русија така и за време на атеистичкиот Советски Сојуз – постојано се обидуваше да ја „симне од тронот“ Вселенската патријаршија и да го заземе нејзиното место како Трет Рим. По 2000 година темата се враќа во официјалната реторика на Кремљ и Московската патријаршија со аргументот дека Русија е „природен“ центар на светското православие. Овие амбиции се интензивираа во текот на изминатите десет години под власта на Путин, вклучително и преку политички притисок врз турската држава и преку обидите да се компромитира Патријаршијата во нејзините очи. Русите со омаловажување ја нарекуваат „Турска патријаршија“ која нема паство. По прогласувањето на „Света Софија“ за џамија, руската пропаганда насочена кон православните средини, тврдеше дека „патријархот е заложник на Анкара“ и затоа мора да се пресели „во православна земја“. Аргументот што се користи пред турските националистички кругови е дека патријархот незаконски ја носи титулата „вселенски“, со што го прекршува турското верско законодавство итн.
Оваа идеја се појавила и во други критични моменти од модерната историја. Во периодот 1922-1925 г., кога турската држава врши притисок врз Вселенската патријаршија, се Фанар се разгледува евентуалното префрлање на катедрата на Света Гора или во Солун. Во тоа време, Советска Русија води антицрковна политика, но белата емиграција и делови од Руската задгранична православна црква веќе зборуваат за „спасување на центарот на вселенското православие“ под словенско покровителство. Сепак, во тоа време нема директна државна стратегија за интервенција.
Периодот 1943-1948 година е време на таканаречениот советски пресврт и на обидот Москва да стане „сеправославен Ватикан“. Сталин ја рехабилитира Московската патријаршија (1943) како надворешнополитички инструмент. Токму тогаш, во јули 1948 година, во Москва е свикан Сеправославен собор, формално по повод 500-годишнината од руската автокефалност. Целта е да се покаже дека Москва може да го обедини православието и да ја девалвира улогата на Константинопол. Во овој дух некои ја објаснуваат одлуката на Руската православна црква во 2016 година да го бојкотира Сеправославниот собор на Крит, кој беше подготвен и организиран со водечка улога на Вселенската патријаршија како главен координативен центар во Православната црква.
Во последно време, идејата за преместување на седиштето на Вселенската патријаршија надвор од Турција е изразена и во грчката дијаспора. Во 2018 година, влијателниот Американец со грчко потекло Евстатиј Валиотис, при добивањето на почесен докторат во САД, изјави дека или Американската архиепископија треба да стане автокефална или Вселенската патријаршија да се пресели во САД.
Патријархот Вартоломеј категорично ја отфрла можноста за преместување на седиштето на Вселенската патријаршија од Константинопол во друга земја. „Не ни размислуваме“, изјави тој во 2010 година пред поклониците од Грција по празничната Божествена Литургија во црквата на Светите апостоли. Патријархот истакна дека наследството на Вселенската патријаршија е премногу античко и премногу тешко за да биде „подигнато“ и преместено на друго место. Центарот на православието, рече тој, не може да се оттргне од неговиот историски корен во Константинопол – местото каде што Патријаршијата престојува речиси 1700 години.
Ако се точни информациите за барањето на Путин до Трамп да изврши американски притисок за преместување на Патријаршијата од нејзиниот древен центар, ова е прв руски обид физичко преместување на Фенар од Истанбул како дел од идеолошката војна за „духовното срце на Византија“.
Извор: Религија.мк
