Европа се вооружува: дали континентот се подготвува за нова безбедносна реалност?
Соочена со растечки геополитички тензии и неизвесна иднина, Европа ја напушта својата традиционална политика на воена воздржаност и сè поагресивно инвестира во одбранбени капацитети. Германскиот министер за надворешни работи, Јохан Вадефул, неодамна изјави дека новата влада сериозно размислува за зголемување на буџетот за одбрана на дури 5% од БДП. Оваа изјава доаѓа во време кога многу европски земји забрзано го модернизираат своето оружје и ја зајакнуваат воената подготвеност, не толку како одговор на барањата на Соединетите Држави, туку како реакција на конкретната закана што ја претставува руската агресија врз Украина.
Германија, која со децении се потпираше на дипломатија и меѓународна соработка, сега го менува курсот. Канцеларот Фридрих Мерц најави дека има намера да го претвори Бундесвер во „најсилната конвенционална армија во Европа“. За таа цел, веќе е формиран специјален фонд од 100 милијарди евра, додека редовниот буџет за одбрана за 2024 година изнесува околу 90 милијарди евра. Доколку се реализира планот за 5% од БДП, Германија би трошела над 160 милијарди евра годишно на воени цели.
Слични процеси се одвиваат и во другите големи европски земји. Полска, на пример, веќе издвојува над 4% од својот БДП за воена готовност, со амбиција да стане најмоќната копнена сила во Европа. Варшава веќе нарача стотици тенкови и борбени системи од САД и Јужна Кореја, меѓу кои и современите HIMARS и борбени авиони F-35. Полската армија брои околу 150.000 активни војници, со план до 2035 година тој број да достигне 300.000.
Франција, како единствена нуклеарна сила во ЕУ, продолжува да игра клучна безбедносна улога на континентот. Претседателот Емануел Макрон драматично ја зголеми јавната потрошувачка за воени цели и предупреди дека Европа мора да биде подготвена на долгорочна конфронтација со Русија. Француската војска се потпира на нуклеарен арсенал, модерна авијација и глобална интервенциска способност, што ја прави една од најмоќните воени сили на Стариот континент.
Во исто време, Велика Британија, која веќе инвестира 2,4% од својот БДП во одбраната, го насочува фокусот кон високотехнолошко вооружување, како дронови, вештачка интелигенција и модерни системи за воздушна одбрана. Британската армија останува технолошки напредна, но со ограничен број активни војници, што создава прашања околу долгорочната одржливост на нејзината борбена моќ.
Италија, пак, иако заостанува со 1,49% буџетско издвојување за воени цели, планира темелна модернизација на своите копнени сили. Премиерката Џорџа Мелони веќе најави набавка на повеќе од 1.000 нови тенкови од германскиот производител Rheinmetall, со цел Италија да стане значаен играч во европската копнена одбрана.
И покрај сите овие вложувања, глобалниот воен баланс на силите останува непроменет. САД, Русија, Кина и Индија продолжуваат да бидат водечки воени сили, додека првата европска држава – Велика Британија – се наоѓа на шестото место, според рангирањето на платформата Global Firepower, која споредува воена моќ преку над 60 индикатори.
Она што е јасно е дека Европа влегува во нова безбедносна ера, каде што „мека моќ“ и дипломатскиот јазик не се доволни. Новото европско вооружување не е само одговор на реалната закана, туку и стратегија за создавање поголема самостојност во одбраната, особено во време на потенцијални глобални конфликти и неизвесности во трансатлантските односи. Но останува прашањето – дали ова значи стабилност и превенција, или нова трка со оружје со неизвесен крај?
