Седум клучни точки од новиот договор меѓу Украина и САД: Што значи за Киев и Москва
На 30 април 2025 година, Украина и Соединетите Американски Држави потпишаа историски договор кој им овозможува на САД пристап до дел од природните ресурси на Украина, а во замена за тоа, се создава инвестиционен фонд за обнова на земјата. Овој договор, кој се подготвувал со месеци, се смета за значаен чекор во зајакнувањето на економската и воената поддршка за Украина во третата година на отпор против руската агресија.
1. Украина не ќе мора да враќа долг
Претседателот на САД, Доналд Трамп, претходно бараше Украина да врати 350 милијарди долари, колку што, според неговите тврдења, изнесува американската воена и финансиска помош од почетокот на војната. Меѓутоа, украинскиот премиер Денис Шмигал изјави дека договорот не предвидува никаква обврска за враќање на наводниот “долг”. Трамп, сепак, го претстави договорот како победа за неговата страна, тврдејќи дека САД “теоретски ќе добијат значително повеќе” отколку што претходната администрација вложила во помошта за Украина.
2. САД користат поостар тон кон Русија
Американската администрација употреби значително поостар јазик во однос на Русија. Во соопштението на Министерството за финансии на САД се наведува дека се работи за “целосна руска инвазија” и се додава: “Ниту една држава ниту поединец кој го финансирал или снабдувал рускиот воен механизам нема да има корист од обновата на Украина.” Овој тон веројатно ќе го охрабри Киев, кој во преговорите меѓу Москва и Вашингтон инсистираше на поголем притисок врз Русија.
3. Договорот вклучува и проекти со нафта и гас
Иако најмногу се зборува за украинското минерално богатство, договорот вклучува и нови проекти поврзани со нафтата и гасот, како и соодветната инфраструктура. Во сите случаи, сопственоста на ресурсите останува украинска, иако САД ќе имаат заеднички пристап. Ова се смета за ублажување на претходниот украински став, бидејќи такви елементи не беа дел од првичните верзии на договорот.
4. Договорот не го попречува пристапувањето на Украина во Европската унија
Украина веќе со години се стреми кон членство во ЕУ, а преговорите формално се отворени во јуни минатата година. Постојат стравувања дека договорот со Вашингтон може да го отежни пристапувањето во ЕУ, особено ако американските инвеститори добијат повластен статус, имајќи предвид дека Украина веќе има стратешко партнерство со Брисел за суровини. Меѓутоа, текстот на договорот наведува дека САД ја признаваат украинската намера да пристапи во ЕУ и дека оваа цел не смее да биде доведена во прашање со овој договор. Договорот исто така предвидува дека, ако Украина поради пристапни обврски треба да ги ревидира условите, САД се согласуваат да преговараат “во добра волја”.
5. Добивката во првите десет години се реинвестира во Украина
Според договорот, во првата деценија на работа на фондот за обнова, целокупната остварена добивка ќе биде целосно реинвестирана во украинската економија. Ова може да биде од големо значење ако се потврди дека САД во првите десет години не остваруваат директна финансиска корист. Украина очекува дека сите приходи од фондот ќе бидат насочени кон обнова на земјата и нови проекти.
6. Американската воена помош повторно е на маса
Договорот е формулиран така што се прикажува како предуслов за продолжување на американската воена помош за Украина. Првата заменичка на украинскиот премиер, Јулија Свириденко, која отпатува во Вашингтон за да го потпише договорот, изјави дека тој предвидува нова американска поддршка, вклучувајќи испорака на системи за противвоздушна одбрана. Ова може да претставува промена во политиката на Трамп, имајќи предвид дека неговата администрација досега застапуваше намалување на воената помош за Украина.
7. САД сепак може да се повлечат во било кое време
Договорот не содржи цврсти безбедносни гаранции од САД, што Украина и европските сојузници долго време ги бараат од Вашингтон. Трамп повеќепати покажал несклоност кон обврзување на воена помош со ист интензитет како претходната администрација. Американската поддршка за Украина во овој случај е условена исклучиво со економските компоненти на договорот. Затоа, и понатаму постои одредена неизвесност околу трајноста на американската посветеност кон Киев.
