Во текот на енергетската обнова на Градскиот музеј во Чазма, вредна 1,7 милиони евра, откриени се неочекувани археолошки наоди кои го потврдуваат значењето на овој регион во средниот век.
На длабочина од околу 2,5 метри под сегашната зграда на музејот, пронајдени се остатоци од ѕидови на средновековна бискупска тврдина од 13. век, што претставува значајно откритие за историјата на Чазма. Покрај тоа, откриени се и остатоци од ренесансен ѕид од 15. век, што дополнително го збогатува разбирањето за развојот на градот во тој период.
Зградата на денешниот музеј, која првично била военокрајишна капетанија изградена во средината на 18. век, се наоѓа на археолошки локалитет заштитен од Министерството за култура. Според директорката на Градскиот музеј, Маја Цепетиќ Рогиќ, откритието на ѕидот од 13. век било неочекувано и значајно, бидејќи потврдува дека Чазма била важен центар уште пред да се споменува во писмените извори.
Чазма била посед на загребачките бискупи од основањето на Загребачката бискупија, кои уживале автономија независна од кралската власт. Бискупите често престојувале во Чазма, а нивната резиденција одразувала богатство и политичка моќ. Во 15. век, тврдината била обновена со помош на италијански мајстори, кои донеле тогаш најмодерни европски градежни трендови. Пронајдените артефакти, како остатоци од печки од кал, накит и садови, сведочат за богатството и развиеноста на тоа време.
Градот имал шест цркви, голема тврдина и стратешки важна положба, ова го потврдуваат и римските патишта кои поминувале низ овој крај. Тврдината овозможувала надзор над широкото подрачје, од Медведград до Посавина, поради што била честа мета на Османлиите.
Покрај тврдината во центарот на градот, Чазма изобилува и со други археолошки локалитети. Се издвојува градината Гумник во селото Босилево, речната тврдина на устието на Глоговница во реката Чесма, која неодамна ја откупил Град Чазма. Со оваа тврдина се поврзуваат бројни историски приказни, како битката на војниците на семејството Ердеи против Османлиите во 16. век, како и легендата за затворањето на кралицата Марија Анжувинска во 14. век.
Историски личности како бискупот Стефан II, канцеларот на кралот Андрија II, и херцегот Коломан, брат на кралот Бела IV, оставиле длабока трага во историјата на Чазма. Коломан, кој загинал во битката со Татарите во 1241. година, бил погребан во раскошната црква Света Марија Магдалена, изградена како негов маузолеј. Црквата се наоѓала на местото на денешниот градски плоштад.
Најновите наоди ќе бидат документирани и обработени според конзерваторските стандарди, со користење на георадар, фотографирање и компјутерски анализи.
Начинот на кој ќе бидат претставени на јавноста остатоците од ѕидовите ќе зависи од одлуката на Министерството за култура и планот за обнова на музејот. Целта е музејот да стане место на гордост за локалното население и атрактивна дестинација за туристите.
