Руските сили презедоа контрола врз стратешки важно наоѓалиште на литиум во источниот дел на Украина, со што го ускратија пристапот на Киев до минерал кој можеше да стане основа за нова економска соработка со САД. Овој потег сериозно го загрозува неодамна склучениот договор меѓу Вашингтон и Киев и би можел да предизвика силна реакција во круговите на американскиот претседател Доналд Трамп.
Станува збор за наоѓалиштето близу селото Шевченко во западен Доњецк, кое, според анализи на независни геолокациски групи, било заземено од руските сили како дел од нивната летна офанзива на истокот на Украина. Иако се простира на релативно мала површина од 40 хектари, експертите од индустријата го сметаат за едно од најбогатите литиумски лежишта во земјата, поради високиот процент на чиста руда – особено минералот сподумен, клучен за производство на батерии за електрични возила.
Американските интереси под ризик
Според информациите, администрацијата на Трамп гледала на украинските резерви како на можност за намалување на зависноста од Кина, која доминира со глобалните синџири на снабдување со критични минерали. Договорот меѓу САД и Украина предвидуваше формирање заеднички инвестициски фонд со приоритетен пристап до украинските рудни проекти.
Но, губењето на Шевченко, првото наоѓалиште што паѓа во руски раце по потпишувањето на договорот, го става целиот план под знак прашалник. Колку повеќе територија контролира Москва, толку помалку ресурси ќе има Украина за да ги понуди на западните партнери.
„Ако руските трупи продолжат да напредуваат, ќе дојдат до сè повеќе минерални ресурси, што го поткопува договорот“, изјави Михајло Жернов, директор на американската компанија Critical Metals Corp, која претходно имала лиценца за експлоатација на лежиштето Шевченко.
Министерката за економија на Украина, Јулија Свириденко, која го потпиша договорот во име на Киев, одби да ја коментира ситуацијата преку својот портпарол.
Политика, минерали и геополитика
Украинската влада го гледа договорот со САД како долгорочен механизам за стабилна американска поддршка, во воен и економски контекст. Минатата недела, во обид да го покаже потенцијалот на соработката, Киев одобри отворање на ново големо државно лежиште на литиум – „Добра“ – за приватни инвестиции. Critical Metals Corp, и покрај загубата на Шевченко, изразила интерес да остане во проектот.
Сепак, индустриските експерти предупредуваат дека договорот се соочува со бројни пречки – од сложени бирократски процедури за лиценцирање, до застарени геолошки податоци кои ја отежнуваат прецизната проценка на вистинската вредност на резервите.
Најголемиот предизвик, сепак, останува – напредокот на руските сили.
Москва веќе контролира клучни минерални резерви
Според анализи на Институтот за проучување на војна од Вашингтон, Русија веќе контролира околу една петтина од украинската територија, вклучително и лежишта на титаниум, манган и други критични суровини. Руските сили, исто така, уништиле или презеле дел од најголемите рудници за јаглен во Украина.
Со последните територијални придвижувања, руските трупи се доближуваат и до други клучни наоѓалишта – вклучувајќи резерви на титан и ураниум. Иако Украина сè уште располага со две значајни лежишта на литиум во централниот дел од земјата, Шевченко беше посебно вредно поради својот геолошки состав.
Овој потенцијал не остана незабележан во Русија. Владимир Ежиков, висок руски функционер поставен во Доњецк, изјави дека рударската дивизија на државниот нуклеарен гигант Росатом веќе покажала интерес за Шевченко.
„Јасно ни е дека ова лежиште е важен дел од идната економија. Тоа ќе добие концесија и ќе биде ставено во функција“, изјави Ежиков за провладиниот медиум „Донецка новинска агенција“.
