Со неодамнешната најава на рускиот претседател Владимир Путин дека Русија е подготвена повторно да влезе во директни преговори со Украина, рускиот претседател потсети дека земјите веќе воделе преговори во Истанбул во 2022 година, а тие потоа биле прекинати од „киевските власти“. Бидејќи воените и дипломатските околности се сменија, јасно е дека новите преговори значително ќе се разликуваат од претходните, но самото враќање во Истанбул има симболично значење.
Во 2022 година во Истанбул беа остварени два дипломатски контакти. Првиот во март, кој најчесто се споменува во контекст на решавање на конфликтот, а вториот во јули. Потоа Русија и Украина одделно склучија договор со Турција и ОН за бесплатен извоз на жито од украинските пристаништа. Во основа, тоа беше отстапка на Русија кон глобалниот југ, односно африканските земји на кои им се закануваше гладување без украинско жито.
Сепак, тој прв контакт во март беше многу позначаен. Руската делегација ја предводеше помошникот за култура на претседателот Путин, Владимир Медински, а украинската делегација беше шефот на пратеничката група на владејачката партија Слуга на народот, Давид Арахамија.
Иако набргу по неуспешниот договор, се појави приказна дека украинската делегација ги напушта преговорите, „охрабрена“ од изјавата на тогашниот британски премиер Борис Џонсон, содржината на документот и текот на самите преговори излегоа на виделина речиси две години подоцна. Нацрт-договорот на пошироката јавност и стана познат дури кога го објави американскиот весник The Wall Street Journal, а текот на преговорите го раскажа шефот на украинската делегација Дејвид Арахамија во интервју за украинските медиуми.
Нацрт-договорот, според достапните информации, датира од 15 април 2022 година, но Украина и Русија го немаат потпишано. Според веќе достапните информации, договорот предвидуваше забрана за влез на Украина во НАТО и другите воени блокови. Според нацртот, влезот во ЕУ не бил спорен. Понатаму, се бараше радикално намалување на украинските вооружени сили, а договорот вклучуваше забрана за испорака на западно оружје.
Во сето ова Украина треба да добие безбедносни гаранции од САД, Велика Британија, Франција, Кина и Русија. Исто така, Украина и кој било друг не беа обврзани формално да ја признаат анексијата на Крим, но Киев мораше да се обврзе да не се обиде да го преземе со сила. Меѓу другите барања, Русија побара рускиот јазик да добие официјален статус во Украина, што Украина го отфрли. Русија ќе се обврзе да ги повлече своите трупи до нејзините граници пред целосна инвазија. Овде доаѓаме до прашањето за Донбас, чиј статус не беше дел од договорот, туку ќе се решаваше во одвоени преговори што ќе ги водат двајцата претседатели.
Давид Арахамија изјави дека Украина не го потпишала договорот бидејќи се верува дека Русија инсистира на преговори само затоа што и треба пауза. Ако ги ставите работите во контекст, тогаш војната траеше месец и половина, во тој период битката за Мариупол и Донбас сè уште не беше започната, а руската армија само успешно го окупираше јужниот коридор од Крим до Донбас. Во тоа време беше јасно и дека руската армија нема да успее да го освои Киев (иако постојат теории дека тоа не била целта на Кремљ).
Во тој период руската армија демонстрираше исклучително високо ниво на неподготвеност и неефикасност, при што се појавија снимки од километарски колони руски тенкови заглавени во калта, а во првите денови и недели од офанзивата беа убиени некои од најсилните и најподготвените единици на руската армија. Во тој момент, наративот во Киев и на Запад беше дека, со воена помош од Западот, украинската војска ќе ги истера руските сили од земјата. Токму во тој контекст беше дадена и познатата изјава на тогашниот британски премиер, кој го делеше овој став.
Покрај тоа, на почетокот на април, украинската армија го ослободи Буча, град во близина на Киев. Според пишувањата, ситуацијата што таа ја затекнала таму, каде според подоцнежниот заклучок на Амнести интернешенел, се случило воено злосторство, значително влијаела на непотпишувањето на договорот со Москва. Од друга страна, нацрт-договорот беше понуден десет дена откако претседателот Зеленски ја посети Буча. Со други зборови, украинската делегација не се повлече од преговорите откако доби увид во ситуацијата во Буча, туку продолжи со преговорите.
Неуспешните преговори во Истанбул потоа беа претставени како ултиматум од страна на Руската Федерација, која постави „максималистички“ барања кон Украина и практично ја одреди внатрешната политика на земјата. Верувајќи дека ќе успее да се бори за ослободување на земјата и да спречи наметнување на руската политика, Украина во соработка со Западот го отфрли таквиот договор. Проблемот е што овие барања сега се многу понеповолни за Украина.
Речиси е сигурно дека Украина ќе остане без приближно една петтина од нејзината територија, со исти услови кога станува збор за влез во НАТО, бројот на воен персонал итн. На крајот ќе избегне мешање во внатрешните прашања како што е статусот на рускиот јазик. Дополнително, и Украина и Русија ќе имаат огромни економски и демографски проблеми по воспоставувањето на прекинот на огнот, неспоредливо поголеми отколку ако војната беше завршена во април 2022. Во секој случај, Русија и Украина повторно се враќаат на маса и очите на целиот свет деновиве повторно ќе бидат насочени кон Истанбул.
