Руските вооружени сили значително ја зголемиле употребата на забранети хемиски супстанции во своите напади врз Украина, прекршувајќи ги меѓународните конвенции кои строго ја забрануваат таквата употреба.
Според податоците на украинската војска, само во март 2025 година, забележани се 767 случаи на употреба на хемиски супстанции, вклучувајќи хлоропикрин и други неидентификувани хемикалии. Овие податоци укажуваат на нагло зголемување во однос на ноември 2024 година, кога биле забележани 166 вакви инциденти.
Употребата на хемиски супстанции како што се експлозиви кои содржат иритирачки гас CS, познат како солзавец, на бојните полиња е строго забранета со Женевската конвенција од 1925 година и Конвенцијата за хемиско оружје од 1997 година. Сепак, украинската војска тврди дека руските сили користеле забранети хемиски агенси повеќе од 7.700 пати од почетокот на инвазијата во 2022 година. Од тоа, 45 проценти се случиле во последните шест месеци.
Најчесто користени се CS и CN солзавци, кои се наоѓаат во гранати како K-51 и RG-Vo, како и хлоропикрин, пестицид кој предизвикува силна иритираност и потенцијално фатално оштетување на респираторниот систем.
Според сведочењата на украински војници, овие забранети хемикалии се користат за да се принудат украинските сили да се повлечат од утврдени позиции, да се онеспособат војниците и да се овозможат руски напади. Сето ова се случува пред можен прекин на огнот, додека Русија се обидува да обезбеди контрола над окупираните региони за да има што повеќе простор под своја контрола во случај на замрзнување на конфликтот.
Преживеаните војници имаат тешки симптоми. Сведочењето на наредник со кодно име “Хаика” од 80-та воздушно-десантна бригада опишува напад со гас во регионот Донбас, при што загинал еден украински војник, а петмина добиле симптоми на труење, губење на видот, гушење и прекумерно солзење. “Никогаш не сме можеле да утврдиме која била супстанцата бидејќи евакуацијата на телата и ранетите не била можна веднаш поради непријателски оган,” изјавил Хаика.
Преживеаните војници и понатаму боледуваат од бронхитис и други респираторни проблеми.
Загрижувачки се и извештаите за употреба на адитиви за ракетни погонски системи без мирис и боја кои предизвикуваат симптоми на гушење. Во областа Харков, по нападите со повеќецевни ракетни фрлачи, биле пронајдени војници без свест кои имале симптоми на труење, повраќање, отежнато дишење и пена на устата.
И покрај бројните сведочења и докази, Русија ги отфрла сите обвинувања како “неосновани”, додека паралелно, без докази, ја обвинува Украјна за користење забранети хемикалии. Во украинското Министерство за надворешни работи велат дека руските сили редовно користат хемиско оружје, вклучувајќи неидентификувани агенси, и дека веќе се забележани бројни жртви меѓу украинските војници.
Организацијата за забрана на хемиско оружје до сега потврди присуство на CS солзавец на бојните полиња, но поради непрекинатите борби не успеала да собере докази од подрачјата кои Русија ги окупирала. Поради недостаток на докази, невозможно е да се покренат формални истраги или кривична постапка за воени злосторства во врска со хемиско оружје. Британското министерство за одбрана ја осуди употребата на хемиски агенси и ѝ подари на Украина заштитна опрема, вклучувајќи и респиратори.
Оваа ескалација на употребата на забранети хемиски супстанции претставува сериозно кршење на меѓународното хуманитарно право и има сериозни последици за здравјето и безбедноста на украинските војници. Меѓународната заедница мора да преземе конкретни мерки за да се спречи понатамошна употреба на хемиско оружје и да се обезбеди одговорност за овие злосторства.
