Ефектите од програмата за економско државјанство се дека над две илјади странци од 73 земји купиле црногорско државјанство врз основа на инвестиција од 250 милиони евра и плаќање такси од 74 милиони евра. Одбиени се 238 барања, а уште 15 се во различни фази на разгледување.
Ова се наведува во информацијата за статусот на проектот заклучно со 31 декември минатата година, што ја усвои Владата.
На 22 ноември 2018 година, Владата на Душко Марковиќ донесе Одлука за критериумите, начинот и постапката за избор на лица кои можат да стекнат црногорско државјанство со прием за спроведување на Посебната инвестициска програма од особено значење за економските интереси на Црна Гора.
Според оваа одлука, заинтересираниот странски апликант може да стекне црногорско државјанство со прием по посебна програма доколку има депонирано сума од најмалку 450.000 евра на escrow сметка (транзициска сметка), заради инвестирање во некој од развојните проекти во главниот град Подгорица или крајбрежниот регион на Црна Гора, или сума од најмалку 250.000 евра, заради инвестирање во некој од развојните проекти во северниот или централниот регион на Црна Гора.
Врз основа на одлуката, тогашното Министерство за одржлив развој и туризам објави Јавен повик за изразување интерес за квалификација на проекти на Листата на развојни проекти од областа на туризмот на 26.02.2019 година.
Сепак, најголем дел од развојните проекти беа таканаречени кондо хотели – згради со апартмани и станови кои формално функционираат како хотел, во кои странците кои купуваат стан имаат можност да добијат и црногорско државјанство.
Меѓу прифатените проекти беа изградбата на 12 хотели, седум во Колашин (Breza Bjelasica 1450, K16, D со анекс Е, Montis hotel 8c resort, Magnum и B), по еден во Жабљак (хотел и вили Дурмитор), Тиват (Бока) и Будва (Крузер) и две во Бар (Amma Resort и Liko Soho).
Пријавен е еден проект од областа на земјоделството и преработувачката индустрија (плантажа со јаболка во Пљевља) вреден половина милион евра, но не е реализиран.
ЕУ го критикува проектот
Поднесувањето на апликациите по оваа програма траеше до 31 декември 2022 година, бидејќи Европската унија побара таа да се прекине.
По новите барања на ЕУ Црна Гора да го стопира овој проект бидејќи го сметаат за безбедносен ризик, Владата во декември 2021 година го ограничи бројот на барања до крајот на 2022 година.
Во февруари 2022 година, делегацијата на Европската унија во Црна Гора повторно повика да се укине шемата за економско државјанство, како и дека жали за одлуката за продолжување на програмата за една година.
Во 2019 година, Европската комисија оцени дека шемите за државјанство се квалификуваат како безбедносен ризик поради можна инфилтрација на организиран криминал, перење пари, даночно затајување и корупција.
Во извештајот на ЕК се наведува и дека таквите шеми во земјите кои не се членки на ЕУ и имаат безвизен режим со ЕУ (како Црна Гора) може да се користат за заобиколување на процедурата за краток престој во ЕУ преку визи.
Ризиците за јавните политики и безбедноста на ЕУ и нејзините земји-членки се значително зголемени во отсуство на претходно ефективни барања за престој и може да претставуваат основа за суспензија на програмата за укинување на визите, како што неодамна беше предложена за Вануату, според писмото од Делегацијата на ЕУ од февруари 2022 година.
Тие, исто така, побараа да се изврши соодветен надзор над лицата кои добиле такво државјанство. На овој проблем во Црна Гора укажа и Европската комисија во својот извештај за проширување од ноември 2023 година.
Контроверзната програма за економско државјанство, која ги поддржуваше јавните приходи, но беше во конфликт со обврските на земјата кон ЕУ, истече на крајот на 2022 година. Сепак, многу необработени апликации продолжија да се разгледуваат дури и во 2023 година, се вели во извештајот.
