Штом ќе дојде празникот, веднаш се прашува: кого ќе прославувате вие? Се отвори војна меѓу христијаните. Па се ставаат бомбасти наслови: Свети Трифун против свети Валентин; или: Свети Трифун ВИА свети Валентин; Свети Валентин е католички; Православните не треба да го слават; Празник на љубовта и виното; Младите го слават свети Валентин, а старите свети Трифун; Двете во едно: вино и љубов; Најдобро заедно: и љубов и вино итн.
Во текстовите се говори колку се различни тие два празника, па сепак, им се наоѓа „нешто“ заедничко, а тоа било виното и љубовта, па тука застанува светот, престанува сè и не се спомнува веќе ни свети Валентин, ни свети Трифун.
За нив се вели дека биле многу далечни, еден од Запад, а другиот од Исток, а меѓусебно далеку – како исток и запад. Немале ништо заедничко, па можеме да ги пуштиме во војна еден против друг…
За да не бидат сами на бојното поле, ќе ги поставиме и двата табора на верниците христијани, да војуваат едни против други – католици и православни. Па, ако си православен, немаш право да го славиш свети Валентин, а штом си католик, тогаш не треба да знаеш за свети Трифун. Нашето е наше – нивното е нивно и нема мешање, нема одење по туѓо, оти веднаш ќе те прогласат за таков – како другите. А, тоа е срамота!
Да, срамота е и тоа не еднаш, туку многупати е срамота што се прави така и што се доведовме до таму, да не знаеме што правиме и како треба да правиме, за да не се срамиме: пред Бога, пред светиите, пред верата христијанска и пред луѓето – како луѓе.
Вистината е јасна и едноставна. Ништо нема спорно и ништо за бој на едни против други. Не се проблем светиите, верите и празниците, туку ние. Сè е јасно.
И двајцата светии: и свети Трифун и свети Валентин се свети маченици за верата христијанска. Тие се свети мажи кои си го дале животот за верата. Биле мачени и убиени заради Христа. Пострадале во времето кога христијанството било гонето и кога христијаните биле убивани, само, ако јавно говореле дека се христијани и ако други учеле во верата.
Свети Трифун и свети Валентин живееле во третиот век и правеле многу добрини и чуда, помагајќи им на луѓето, пожртвувано до смрт. Дале сè што имале и себеси се дале, за да им направат добро на другите, водени само од љубов кон луѓето и кон Бога. Такви биле и двајцата: добротвори, чудотворци и маченици. Свети Трифун бил убиен во 250 година, а свети Валентин во 273 година – 23 години подоцна. И на двајцата им била отсечена главата со меч, по наредба од царот.
Точно е дека биле едниот од Исток, а другиот од Запад, но не биле далечни како исток и запад, туку биле едно и заедно во Господа Исуса Христа, за Кого и умреле, со иста вера – христијанска.
Свети Трифун бил од едно селце во Мала Азија, во областа Фригија, од селото Кампсада. Родителите му биле многу сиромашни, та го дале од мал да ги пасе гуските во селото. Тој пораснал како беден гускар и како младич им служел на селаните и им помагал на сите во сè, а Господ го наградил за неговата добрина и му дал дар на чудотворство, да лекува болни и да ги заштитува лозјата, овоштарниците, градините, посевите и нивите. Да им прави добро на сите: и на луѓето, и на животните, и на растенијата. Ја излекувал дури и ќерката на царот. Отишол во Рим и ја излекувал. Се разбира, царот богато го наградил, а тој сето богатство го раздал на сиромасите и им се придружил повторно ним, продолжувајќи да живее сиромашно, во пост и во молитва и да им прави добро на луѓето. Сиромавиот гускар брзо станал царски човек и богат човек, но тоа не го погордеало и тој пак се вратил кај гуските и кај луѓето на кои им требала неговата помош.
Потоа, дошол друг цар на престолот, којшто чул дека Трифун проповеда христијанство и му ја отсекол главата, а тој и кога го мачеле, Го славел Бога што му дал можност да страда за Христа и за верата христијанска. Главата му била отсечена на 14 февруари. Затоа го празнуваме овој ден: Празник на светиот маченик Трифун.
Во истото тоа време, кога живеел свети Трифун во Азија – на Исток, во Италија, на Запад, живеел свети Валентин, во градот Интерамни, а потоа и во Рим, како затвореник, каде што бил и погубен. И тој, како свети Трифун, уште од младоста бил многу добар и истакнат христијанин, та Бог го избрал да стане и свештеник и проповедник на верата. Пастирствувал како добар пастир и Му служител на Бога и на народот без страв, и не само тајно, туку и јавно, пред сите говорел за верата. Го викнале на суд во Рим, а тој и таму додека бил го правел истото. Царот наредил да биде измачуван и убиен овој храбар и добар свештеник Христов, којшто постанал свештеномаченик на целата Црква Божја. Се упокоил на 12 август и Црквата го определила тој датум за негов празник. На 12 август се празнува свети Валентин.
Двајцата свети маченици се прогласени за свети и ги празнува целата Црква и на Исток и на Запад – и православна и католичка – и двајцата имаат свои празници.
Православната црква ги празнува на различни датуми и двајцата маченици.
Но, Црквата во Рим, во 10/11 век имала мака со големите прослави на многубожечкиот празник на блудот, поврзан со римската митологија и со легендата за волчицата што ги хранела Ромул и Рем, од кои настанал Рим итн. За да се потиснат и да се исфрлат тие неморални прослави, Црквата го преместила празникот на свети Валентин, точно на датумот на тој многубожечки празник на блудот. Свети Валентин бил многу почитуван и славен, та луѓето го потиснале и го заборавиле многубожечкото празнување на блудот и развратот. Веќе не се говорело за таа „љубов“, туку за љубовта кон луѓето и кон Бога која спасува. Се постигнало исфрлање на тој срам и зло. Но, пет века подоцна, по 15 век, започнало повторно да се враќаат старите многубожечки идеи за празнувањата како: ден на љубовта, ден на вљубени, подарувања, блудствувања итн. Кога овие нехристијански начини на празнување достигнуваат до бесмисленост во дваесеттиот век, католичката црква во 1969 година го избришала свети Валентин од календарот и веќе го нема на 12 февруари како празник, за да не се валка христијанскиот лик на светителот и затоа што нема доволно точни податоци за него од третиот век. Сите поинакви празнувања кои денес светот ги прави на овој ден немаат никаква врска со Црквата и со светителот, па тие се нецрковни и се од типот на осми март, денот на жената и сл. Нив, како празници, ги нема во ниеден календар. Прочитајте и видете: каде пишува празник – ден на љубовта или ден на жените. Нема, и не треба да има, бидејќи да се љуби со вистинска љубов треба постојано и треба непрестајно да се сака својата мајка и жена. Сè што е поинаку од тоа е недостоинствено, формално, лицемерно, лажно и навредливо. А, што утре… и задутре? Таа формалност и измама, која во поново време, добива уште повеќе нагласеност и помешаност со сè и сешто, со секаков декор и секакви идеи, не е христијанска, не е црковна и не е поврзана со светителот и со црковното празнување.
На овој ден е празникот свети Трифун. Црковното празнување е тоа: богослужението, Литургијата, молитвите и поуките од светите луѓе кои не само што говореле за доброто и за добрината, туку и така правеле и така живееле. Љубовта кон луѓето им била доказ и показ дека Го сакаат Бога.
Сè друго е нецрковно и не е свето, туку доаѓа од световното и од светот. А, овој свет полесно и повеќе го прифаќа она што доаѓа од светот, отколку она што доаѓа од светото.
Православната црква денес го слави свети Трифун. Нашата македонска православна традиција го одбележува овој празник според црковниот ред на богослужение и осветување, а и според преданието и со нашата прекрасна стара традиција. Така правете!
Честит празник. На многаја лета.
09 февруари/22 февруари 2016 лето Господово – Проф. д-р Ратомир Грозданоски
