Зошто Украинците се гневни на Зеленски: Дали со новиот закон ја легализираше корупцијата?
Во Украина избувна жестока политичка криза и масовно незадоволство откако претседателот Володимир Зеленски на 22 јули потпиша контроверзен закон што, според многумина, ги поткопува темелите на антикорупциската борба во земјата. Станува збор за Законот 12414, кој во услови на воена состојба ги става Националното антикорупциско биро (НАБУ) и Специјалното антикорупциско обвинителство (САПО) под надлежност на обвинител именуван директно од претседателот.
Убрзана процедура, без јавна дебата
Законот помина низ парламентот со необична брзина – предложен рано изутрина на вонредна седница без присуство на претседателот на собранискиот одбор и без поголем дел од членовите. До попладне истиот ден, беше веќе испратен до претседателот и потпишан. За него гласаа 263 пратеници, а само 13 беа против.
Оваа брзина и нетранспарентност предизвикаа сомнежи за политичка пресметка и обид за централизирање на моќта на сметка на независните институции.
Притисок врз критичарите на власта
Новиот закон доаѓа во контекст на серија спорни случувања – владата неодамна го блокираше назначувањето на реномиран истражувач на чело на Бирото за економска безбедност, без објаснување. Уапсен беше и еден од најгласните антикорупциски активисти, Виталиј Шабунин, што многумина го оценија како политички мотивирано апсење.
На 21 јули, еден ден пред потпишувањето на законот, безбедносните служби извршија рации во просториите на НАБУ и САПО, со сомненија за корупција и наводни врски со Русија. Иако истрагите сè уште траат, начинот на кој беа спроведени предизвика силна загриженост и обвинувања за заплашување.
Протести и шок меѓу сојузниците
Граѓани излегоа на протести во Киев, додека дел од самите владини функционери изразија шок од брзината со која бил донесен законот. Еден од нив ја спореди ситуацијата со периодот пред падот на Јанукович, кога беа усвоени закони за задушување на протестите.
Пратеникот Јарослав Железњак изјави: „Денес 263 луѓе ја легализираа корупцијата. Пораката е јасна – можете да крадете сè додека сте лојални.“
Зголемена загриженост од ЕУ и Г7
Европската Унија и земјите од Г7 изразија сериозна загриженост. Еврокомесарката за проширување Марта Кос го повика Зеленски да не го потпишува законот, предупредувајќи дека тоа може да ја загрози европската перспектива на Украина. Сепак, повиците останаа без резултат.
Дипломати во Киев велат дека украинската власт го протолкувала слабеењето на западниот притисок како знак на неказнивост. Железњак вели: „Тие го препознаа моментот – и решија да дејствуваат.“
Украина на демократска раскрсница
Со усвојувањето на Законот 12414, Украина испрати сигнал дека е подготвена да ги жртвува демократските принципи и антикорупциските реформи во име на политичка контрола. Во време кога земјата е во војна и ѝ е потребна меѓународна поддршка, овој потег може да има сериозни последици.
Прашањето сега не е само дали Украина ќе стане членка на ЕУ – туку дали ќе остане демократска држава.
