Повеќе од една година откако Доналд Туск стана премиер на Полска, неговата влада ја започна најголемата кампања за дерегулација во историјата на земјата. Поттикната од извештајот за конкурентноста на ЕУ на Марио Драги и под влијание на глобалните трендови, Полска се позиционира како лидер на новиот европски бран на регулаторни поедноставувања.
Дерегулацијата стана клучна стратегиска цел на новата Европска комисија, а Варшава, со претседателството со Советот на ЕУ, ја искористи шансата да стане главен промотор. Иако претходната конзервативна влада на PiS беше поприлично блиска со MAGA идеологијата на Доналд Трамп, таа не направи значајни чекори на ова поле. Напротив, економски либералната Граѓанска платформа на Туск, сега прави радикален пресврт кон активна државна интервенција со јасен фокус на внатрешна ефикасност, национални инвестиции и дерегулација.
Новиот модел комбинира елементи на економски национализам со либерални реформи: државна поддршка за домашните компании, приоритет за полски добавувачи, ренесанса на индустријата и огромни вложувања во одбраната (Полска наскоро ќе достигне 5% од БДП за воени трошоци – највисоко во НАТО).
Во сржта на дерегулацискиот проект се наоѓа иницијативата „SprawdzaMY“ („Проверуваме“), која преку отворен пристап овозможува граѓаните и стручњаците да предлагаат укинување или измена на непотребни регулативи. До сега, 202 од 259 поднесени предлози се разгледани, а 122 прифатени за реализација. Оперативното водство беше во рацете на бизнисменот и милијардер Рафал Бжоска, додека политичкото раководство го презеде министерот Мачеј Берек.
Реформите опфаќаат широк спектар: од дигитализација на јавната администрација и правда, до олеснување за малите бизниси, скратување на инспекциски рокови, воведување на принцип „административен молк значи одобрување“, електронски е-документи, до систем за ризик-базирани инспекции. Новост е и дерегулацијата на микро фирмите со ослободување од ДДВ до праг од 83.000 евра.
Паралелно со домашните мерки, Полска активно врши притисок врз Европската комисија да продолжи со своите „Omnibus“ пакети, кои досега донесоа над 8 милијарди евра административно олеснување за европската економија. Четвртиот пакет, презентиран во мај, вклучува олеснување на обврските за GDPR, дигитална документација, нова класификација за мали и средни компании (SMC) и поддршка за индустријата на батерии.
Меѓутоа, зад амбициозната дерегулација се крие тензичен макроекономски контекст: Полска има фискален дефицит од 5%, јавниот долг се приближува кон уставниот лимит од 60% од БДП, а економскиот раст од 3% не е доволен за брзо приближување до западниот стандард. Земјата се движи околу „магичниот“ праг од 80% од просечниот реален БДП по жител во ЕУ – ниво на кое многу земји, меѓу нив и Хрватска, веќе подолго стагнираат.
Дали дерегулацијата ќе биде доволна за Полска да излезе од „развојната замка“ или ќе се покаже како политичка кампања без одржлив ефект? Искусниот Туск, засега, создаде најдобро политички структуриран проект во ЕУ, со широка поддршка, транспарентна организација и јасна визија. Но конечниот тест допрва доаѓа – спроведување низ парламентот и отпорот од новоизбраниот конзервативен претседател Карол Навроцки.
Полска тргна храбро, но дали ќе опстане – ќе покаже само времето.
